Massiv vestleg boikott av den unge sovjetstaten - og etter kvart intervensjon - Politikk

: Februarrevolusjonen i 1917 tvang den russiske tsaren til a ga av. Demonstrantar samlar seg utanfor tsarens palass.
: Var medarbeidar Olav H. Aarrestad har starta ein se- rie der han fortel «historia pa nytt» ved a leggje vekt pa hendingar som gjerne blir nedtona eller «gloymde» i tradisjonell historieskriving. Dette er andre del. Forste delen stod i Friheten nr. 7.Mars, forste del 1917-1953 1. mars 1917: Stalin er til- bake i Petrograd etter vel tre ar som domd til forvising un- der streng overvaking i Sibir (i landsbyen Kureika, nord for polarsirkelen). Saman med Molotov styrer han og skriv i partiavisa Pravda. ”Emigrant- ane” kom forst seinare (Lenin i april. Trotski budde i New York og kom ikkje til Petro- grad for 4.mai.) slik at Stalin og Molotov leidda arbeidet i sentralkomiteen og i bolsjevik- partiet i Petrograd. 5.3.: Atte timars arbeidsdag innfort i Sambandsstatane (Ss). 8.3: Etter den gong gjeld- ande russisk kalender braut det ut oppreist i Petrograd den 25/ 26. februar - den sakalla feb- ruarrevolusjonen. Dumaen oppmodar tsaren til a ga av, og den 2. mars (15.3. vanleg tids- rekning) skriv han under abdikasjonsdokumentet. Tsa- ren hadde litt av kvart pa samvetet, blant anna Lena- massakren 17. (4.) april 1912 i gullminer i Sibir n?r byen Bodaibo ved elva Lena. Sel- skapet Lenzoloto som dreiv minene, gav enorm forteneste til eigarane mellom dei britar, ministeren Witte og tsarinaen, Maria Fiodorvna. Arbeidsvil- kara var sv?rt harde (15/16 timars arbeidsdag). Etter utde- linga av roti kjot til arbeidar- ane, braut det ut ein spontan streik den 13. mars. Arbeidar- ane organiserte seg og kom med konkrete krav om betre arbeids- og lonsvilkar. Mine- leiinga avviser krava, og tsaristtroppar vert brukte mot dei streikande. I massakren skal mellom 150 og 270 ha vorti drepne. Den 6. mars 1917 telegrafe- rer tsaren til sjefen for milit?r- omradet i Petrograd : Til Khabalov personleg. Eg gjev dykk ordre om a gjera slutt pa uroa i hovudstaden – ein kan ikkje tillata uro i ei sa alvor- leg tid med krig mot Tyskland og Austerrike. Nikolai. Til all lukke for demon- strantane denne gongen, kom tsarens offiserar til kort, mange soldatar ville ikkje lyda. Det vart til slutt tsaren som vart ar- restert og skoten. Mange har grati tarar over Romanov-fa- milien, men ved ein (men- neskretts-)domstol ville ein hatt meir enn nok pa han. Kerenskis borgarleg-radikale regjering gar inn for a halda fram krigen mot aksemaktene og far saleis ikkje lang leve- tid, makta gar meir og meir over til arbeidar- og soldatar- rada der bolsjevikane ikkje all- tid har fleirtal. 9. mars 1918: Setet for den sovjetiske regjeringa vert over- fort til Moskva fra Petrograd. (hovudstad 12.3) 13.3.: Ententemaktene (Stor- britannia og Frankrike forst og fremst) bryt det diplomatiske sambandet med sovjetregjer- inga og innforer blokade. 16. mars 1919: Jakov Sverdlov (f. 1885), medlem av sentralkomiteen og generalse- kret?r i partiet, doyr. Han var vorten forvist saman med Sta- lin og hadde vorti sv?rt svekka av opphaldet i Sibir. 21.3.: Ungarn var ein av verdskrigens store taparar, lan- det vart redusert med store omrade, ei svak borgarleg re- gjering gav makta over til sosialistane som vona sovjetar- ane ville hjelpa dei til a kjempa mot rumenarane som med fransk hjelp ville ta Trans- sylvania. Dei gjekk sa langt som a ta Bela Kun ut av fengs- let og gje han den reelle regjeringsmakta (utanriks- og forsvarsminister). Bela Kun vart fodd i 1886 i ein ikkje-religios familie (fa- ren hadde forlati jodedomen, og mora var i utgangspunktet protestant). Attat studiar dreiv den unge Bela som journalist og vart paverka av venstreori- entert ungarsk intelligentsia. Han vart innrullert i h?ren og kom i 1916 i russisk fangen- skap. Der vart han overtydd kommunist. Han tok del i re- volusjon, og i mars 1918 skipa han den ungarske gruppa inna- for det russiske kommunistpar- tiet. Han vart kjend med Le- nin, men stod for meir ultra- radikale standpunkt. I novem- ber 1918 i lag med eit par hun- dre ungarske kommunistar vende han attende til Ungarn der han dreiv aktiv opposisjon mot regjeringa (streikar og demonstrasjonar; dyrtid, rein naud og arbeidsloyse prega kvardagen). Han vart banka opp av politiet pa offentleg stad og sett i fengsel. Venstre- fleirtalet i sosialistpartiet gjekk med pa Kuns krav om a skipa ein republikk etter sovjetisk monster og om samansmelting av dei to partia. Regjeringa vart teken i eid den 21. mars. Ein kuppfreistnad den 21. juni mislukkast, og Bela Kun svara med harde tiltak (det skal vera tale om ca. 300 avrettingar). Ungarn var de facto i krig med Tsjekkoslovakia og Romania, og rumenarane rykka inn i Bu- dapest med fransk rettleiing og tvang regjeringa til a ga av. Sovjetarane hadde planar om a hjelpa Ungarn, men fekk vanskar i Ukraina og kunne ikkje na fram. Kommunistpar- tiet vart forbodi, og ei bylgja av kvit terror fylgde under ad- miral Horthy som tok over i Budapest da rumenarane trekte seg ut i november 1919. Horthy vart teiken i eid som ungarsk riksforstandar 21. mars 1920 og sat som diktator fram til oktober 1944. Bela Kun kom tilbake til Sovjet- Unionen der han arbeidde innafor kommunistpartiet (hardhendt verksemd pa Krim) og sidan i Komintern (ogsa som agent i utlandet, Tyskland mfl.). Om hans dod finst fleire versjonar. Han vart arrestert og domd (truleg for trotskisme og spionasje) i 1937. I 1956 skal Krutsjovregimet ha fortalt un- garske kommunistleirar at Kun doydde i fengsel 30.11. 1939. 3. mars 1919: Under leiing av det tyske kommunistpartiet set arbeidarrada i Berlin i gang generalstreik. Den sosialdemo- kratiske Reichswehrminister- en erkl?rer unntakstillstand, samanstoytar mellom milit?re og streikande. Politi og mili- t?re slar ned pa dei streikande (9.3-12.3), arrestasjonar av spartakistar. Setet til det store arbeidarradet i Berlin vert ok- kupert av politi og milit?re (13.3.). Ein reknar med at aksjonane kosta 1200 arbeida- rar og revolusjon?re livet. 4.3.: Komintern vert skipa. 9.3.: Demonstrasjonar i Egypt mot britane med krav om sjolvstende. Britiske troppar under leiing av gene- ral Allenby drep tusenvis av egyptarar. 18.3.: Gjennom ”Rowlatt act” innforer britane spesial- domstolar i India og gjev vise- kongen fullmakt til a fengsla utan dom personar mistenkte for undergravingsverksemd. Gandhi, leiar for ”Den indiske nasjonalkongressen”, gar i gang med ikkje-valdelege demonstrasjonar. 23.3.: Benito Mussolini ski- par eit kampsamband i Milano: Fascio di combattiento med 140 medlemer. Pa den eine sida er dei mot parlamenta- riske regjeringar som dei mei- ner er valne, svake og unasjon- ale, pa den andre sida gar dei meir og meir ut mot den mar- xistiske arbeidarrorsla. 12. mars 1920: Tilhova i Tyskland vart berre verre et- ter at hogresida, h?ren, fri- korps og sosialdemokratane hadde slatt ned den marxistisk inspirerte arbeidar- og soldatar oppreisten i Tyskland. Valutaen fall, inflasjon var enorm, skattane steig, arbeids- loysa auka, over alt gj?ra det. Embetsmann, godseigar og bankstyresjef, Wolfgang Kapp, som leidda Nationale Vereinigung og var motstandar av Verseillesfreden, far hovud- ansvaret for eit mislukka hog- rekupp. Trass i at Kapp flykta til Sverige, kom ikkje regje- ringa (sosialdemokratisk) heilt godt ut av det; det vart regje- ringskrise, og ein far ei borg- arleg samlingsregjering under leiing av katolikken Konstan- tin Fehrenbach. 27.3.: General Denikin som leidda dei kvite h?rstyrkane i sorlege Russland, der det jam- vel vart skipa eit regime god- kjent av blant andre Frankrike, gjorde ein freistnad pa a ta Moskva i juli 1919. Den kvite h?ren plyndra lokalbefolk- ninga for a skaffa seg forsyn- ingar og fekk liten stotte blant folk flest. Ataket mislukkast, og ein raud motoffensiv dreiv Denikin tilbake mot Krim der han forlet landet. General Denikin som doydde i Sam- bandsstatane i 1947, vart jord- sett under milit?r honnor i Detroit. Putin-regimet har ”re- habilitert” Denikin, og liket hans vart overfort fra Ss til kyrkjegarden ved Donskoi- klosteret i oktober 2005.
Artikkel-fortsettelse: Kun abonnenter kan lese hele artikler. Du kan enkelt abonnere på Friheten
Meld deg inn nå!

Massiv vestleg boikott av den unge sovjetstaten - og etter kvart intervensjon

Kommentarer

Friheten - Avisa med nyhetene bak nyhetene!